مهرگم‌شده درمسکن‌مهر

اخبار پولی مالی– مسکن مهر، در آغاز، نمادی از اراده ملی تأمین سرپناه برای اقشار کم‌درآمد بود؛ پروژه‌ای گسترده که قرار بود عدالت فضایی را به حاشیه‌نشینان بازگرداند و امنیت سکونت را برای میلیون‌ها خانواده فراهم کند. اما امروز، بسیاری از واحدهای آن به‌جای آن‌که نماد «مهر» باشند، به نماد نابرابری، ناترازی فضایی، و فقر خدماتی بدل شده‌اند.

خانه‌های مهر که قرار بود مأمن باشند، در عمل با مشکلاتی چون نور کم، تهویه نامناسب، محوطه سازی های ناتمام و فاصله زیاد از مراکز  خدماتی چون آموزشی و درمانی مواجه‌اند. نتیجه این وضعیت، شکل‌گیری خستگی روان، دل‌گرفتگی، و حس بی‌تعلقی در میان ساکنان است، احساسی که نه‌تنها فردی، بلکه اجتماعی و نسلی است.

مطالعات روان‌شناسی شهری نشان می‌دهد که زندگی در واحدهای کم‌نور، فاقد تهویه مناسب، و دور از خدمات شهری می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و کاهش عزت‌نفس در خانواده‌ها شود به‌ویژه در کودکان که در سال‌های شکل‌گیری شخصیت خود، نیازمند محیطی امن، سبز، و پرانرژی هستند. وقتی کودکی در خانه‌ای بزرگ می‌شود که حس تعلق، امنیت، و زیبایی لازم را ندارد، از نظر روانی آسیب پذیر می شود و در آینده با چالش‌های اجتماعی و تحصیلی دست به گریبان می شود.

در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری سبز نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است. این نوع سرمایه‌گذاری، برخلاف مدل‌های عمرانی صرف، به کیفیت زیستن، پایداری محیطی، و انسجام اجتماعی توجه دارد. در حوزه مسکن، سرمایه‌گذاری سبز یعنی استفاده از مصالح پایدار، طراحی اقلیمی، افزایش سرانه فضای سبز و دسترسی عادلانه به خدمات شهری.

مقایسه کیفیت ساخت واحدهای مسکن مهر با آپارتمان‌های شخصی‌ساز حتی در نزدیکی همان مناطق نشان می‌دهد که واحدهای شخصی‌ساز از نظر طراحی، مصالح، و امکانات رفاهی در سطح بالاتری قرار دارند. مقایسه هزینه ساخت یک متر مربع مسکن مهر بایک متر مربع مسکن شخصی ساز و مصالح بکار رفته در هر یک نمایانگر این تفاوت فاحش است.

این تفاوت‌ها نه‌تنها اقتصادی، بلکه روانی و اجتماعی هم هستند. ایران کشوری‌ست ثروتمند از نظر منابع طبیعی، اما فقیر از نظر شاخص‌های عدالت اجتماعی. طبق گزارش بانک جهانی، ضریب جینی ایران در سال ۲۰۲۵ حدود ۳۵.۹ درصد بوده است که نشان‌دهنده شکاف قابل توجه در توزیع درآمد و فرصت‌ها است. این نابرابری‌ها در حوزه مسکن به‌وضوح قابل مشاهده‌اند؛ به‌ویژه در شهرهای جدید که واحدهای شخصی‌ساز با قیمت‌هایی تا ۲ تا ۳ برابر واحدهای مهر معامله می‌شوند. این وضعیت، اگر اصلاح نشود، می‌تواند به تشدید نارضایتی اجتماعی، مهاجرت معکوس و گسست اجتماعی بیشتر منجر شود.

از منظر حقوقی و شرعی نیز، بازآفرینی مسکن مهر نه‌تنها یک اقدام توسعه‌ای، بلکه یک الزام قانونی و دینی است. اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت را موظف می‌کند که برای رفع تبعیض های ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه تلاش کند. همچنین در بند ۱۲ همین اصل، تأمین مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، آموزش و اشتغال برای همه مردم از وظایف قطعی نظام شمرده شده است. این اصل، مسکن را نه به یک امتیاز بلکه به یک حق اجتماعی تبدیل کرده که باید با عدالت در دسترس همگان قرار گیرد.

از منظر فقه شیعه نیز، عدالت اجتماعی جایگاه بسیار بلندی دارد. شهید مطهری در آثار خود تأکید می‌کند که «عدالت» در اسلام نه‌تنها معیار قانون‌گذاری است، بلکه در سلسله علل احکام قرار دارد یعنی آنچه عادلانه است باید در دین پذیرفته شود و نه بالعکس. در این نگاه، فاصله طبقاتی شدید و محرومیت گسترده، خلاف اصول بنیادین اسلام تلقی می شود.

این روزها رونمایی از مجسمه شاهپور اول امپراطور قدرتمند ایران ساسانی نیز می تواند برای الزام بهتوجه مسکن مهر قابل استندادباشد. شاپور اول نه‌تنها در نبردها پیروز بود بلکه شهرهایی چون گندی‌شاپور را بنا کرد که قرن‌ها مرکز علم، درمان، و همزیستی فرهنگی بودند. نصب مجسمه او در ورودی تهران در سال ۱۴۰۴، یادآور این حقیقت است که اقتدار واقعی در ساختن باکیفیت است نه تنها در جنگیدن. به عبارتی بدون ساخت باکیفیت پیروزی های وی نمی توانست امتدادیابد. بازآفرینی مسکن مهر با سرمایه‌گذاری سبز، می‌تواند امتداد همان مسیر باشد، ساختن برای زیستن و تعالی و نه فقط برای سکونت.

برای تحقق این تحول، نهادهای کلیدی مانند بانک مسکن و وزارت راه و شهرسازی باید مأموریت خود را بازتعریف کنند. مسکن مهر نمی تواند تنها پروژه‌ای برای اقشار ضعیف تلقی شود، بلکه باید به‌عنوان بستری برای بازتوزیع ثروت، کرامت زیستی و انسجام اجتماعی بازسازی شود. این بازتعریف باید از سطح طراحی تا سطح حکمرانی امتداد پیدا کند؛ از مصالح ساختمانی تا سیاست‌های مالی و از محوطه‌سازی تا مشارکت مردمی.

راهکارهای پویش سرمایه‌گذاری سبز برای بازآفرینی مسکن مهر

این اقدامات، اگر به‌صورت هماهنگ و مشارکتی اجرا شوند، می‌توانند مسکن مهر را از نماد نابرابری به نماد بازآفرینی اجتماعی تبدیل کنند. خانه‌هایی که نه‌فقط سقف، بلکه بستر زندگی باشند برای مردمی که سهم‌شان از سفره کم بوده، اما وفاداری‌شان همیشه پررنگ ایفا شده.اخبار پولی مالی

تهیه و تنظیم: مریم شیرازی