حذف معافیت مالیاتی بیمه های زندگی؛ تهدیدی برای آینده اقتصادی خانواده و صنعت بیمه

بیمه های زندگی یکی از مهم ترین ابزارهای تامین مالی بلند مدت و ایجاد امنیت و آرامش برای خانوادها است. در کشورهای دنیا دولت ها با ارائه مشوق های مالیاتی شهروندان خود را به این نوع بیمه نامه ها ترغیب می کنند تا علاوه بر کاهش وابستگی به بیمه های حمایتی و دولتی، منابع مالی پایدار برای سرمایه گذاری های کلان فراهم شود.

مطالعه سیاست های مالیاتی در کشور های توسعه یافته نشان می دهد که مشوق های مالیاتی برای بیمه های زندگی یک ابزار کلیدی برای توسعه این صنعت و کاهش فشار بر نظام تامین اجتماعی است و همچنین شرکت های بیمه با سرمایه گذاری و ذخایر جمع آوری شده در فعالیت های کم ریسک مانند: خرید اوراق قرضه و ساختمان سازی، علاوه بر کسب سود لازم، می توانند نقش مهم و سازنده ای در افزایش سطح تولید ملی ایفا کنند، قانون گذار نیز برای تشویق اشخاص به خرید بیمه های عمر، معافیت های مالیاتی را شخصی کرده است.

به طور نمونه در برخی از کشورها:

آلمان: هزینه های بیمه عمر و بازنشستگی از مالیات معاف هستند.

فرانسه: معافیت های مالیاتی برای بیمه زندگی باعث شده بیش از ۶۰% دارایی بیمه زندگی هستند.

ژاپن: حق بیمه های پرداختی برای بیمه های زندگی معاف از مالیات است .

در کشور عزیزمان ایران براساس ماده ۱۳۷ قانون مالیات های مستقیم یکی از سیاست های کلیدی برای حمایت از بیمه های زندگی است. این ماده، پرداخت های حق بیمه زندگی را از درآمد مشمول مالیات کسر می کند و از این طریق مشوق بود تا از بیمه های زندگی به عنوان ابزاری برای آینده و پوشش ریسک ها استفاده کنند.

با این حال اخیراً وزارت امور اقتصاد و دارایی پیشنهاد حذف این معافیت را ارائه کرده است. این پیشنهاد عمدتاً به دلیل برخی سوء استفاد های محدود توسط گروهی از شرکت های بیمه و بیمه گزاران مطرح شده است. اما چنین رویکردی به جای اصلاح رویه های اجرایی، مسیر توسعه بیمه های زندگی را به طور کل با چالش جدی مواجه می کند.

حذف این معافیت مالیاتی نه تنها انگیزه بیمه گزاران برای خرید بیمه های زندگی را کاهش می دهد بلکه باعث تضعیف سرمایه گذاری های بلند مدت، کاهش رشد اقتصادی و گسترش نابرابری اجتماعی و فشار بر صندوق های بازنشستگی خواهد شد.

در ادامه این موضوع را از سه جنبه فنی بیمه ای و مالی و اقتصادی بررسی می کنیم.

پیامدهای فنی بیمه ای:

کاهش ضریب نفوذ بیمه های زندگی

یکی از شاخص های کلیدی در صنعت بیمه ضریب نفوذ بیمه های زندگی است، که بیانگر علم این بیمه ها از تولید ناخالص داخلی (GDP)  است. در کشورهای توسعه یافته این ضریب بین ۵ تا ۱۰ درصد است در حالی که این رقم در کشور مان کمتر از ۱ درصد است، حذف معافیت مالیاتی باعث کاهش جذابیت بیمه های زندگی شده و در نتیجه میزان فروش این بیمه ها را کاهش می دهد و روند توسعه این بخش را با وقفه ای جدی مواجه خواهد کرد.

تضعیف توانگری مالی شرکت های بیمه

بیمه های زندگی به دلیل ماهیت بلند مدت خود یکی از مهم ترین منابع تامین نقدینگی و سرمایه گذاری برای شرکت های بیمه هستند، کاهش فروش بیمه های زندگی باعث کاهش ذخایر فنی شرکت های بیمه و در نهایت کاهش توانگری مالی آنها خواهد شد.

تاثیر بر بیمه های مستمری و بازنشستگی

یکی از اهداف کلیدی بیمه های زندگی حمایت از نظام بازنشستگی در دوران سالمندی افراد است. اگر مردم به دلیل افزایش هزینه های خرید بیمه های زندگی را کاهش دهند در آینده وابستگی آنها به صندوق های بازنشستگی افزایش خواهد یافت و فشار بیشتری بر منابع دولتی وارد خواهد کرد.

پیامدهای مالی:

افزایش هزینه های مالیاتی و کاهش قدرت خرید قیمت بیمه گذاران

با حذف ماده ۱۳۷، بیمه گذاران که بیمه زندگی دارند، دیگر امکان کسر حق بیمه از درآمد مشمول مالیات را نخواهد داشت، این موضوع باعث خواهد شد که:

📌مالیات پرداختی این بیمه گذاران افزایش یابد

📌هزینه واقعی خرید بیمه های زندگی بیشتر شود

قدرت خرید کاهش می یابد و تمایل به خرید بیمه های زندگی کم می شود

📌این کاهش تقاضا منجر به رکود در بازارهای بیمه های زندگی خواهد شد.

کاهش سرمایه گذاری های بلند مدت

شرکت های بیمه از محل حق بیمه های دریافتی، سرمایه گذاری های کلان انجام می­دهند، که موجب پایداری اقتصادی می شود. کاهش فروش بیمه های زندگی، منابع سرمایه گذاری شرکت های بیمه را محدود کرده و اثر منفی بر بازارهای مالی خواهد گذاشت.

افت ارزش سهام شرکت های بیمه در بورس

کاهش درآمدهای بیمه ای ناشی از افت فروش بیمه های زندگی موجب کاهش سودآوری شرکت های بیمه خواهد شد.این مورد ارزش سهام این شرکت ها را در بورس کاهش و اعتماد سرمایه گذاران به صنعت بیمه می شود.

پیامدهای اقتصادی:

صندوق های بازنشستگی در ایران با بحران های مالی جدی روبرو هستند. بیمه های زندگی و مستمری های تکمیلی به عنوان مکملی برای نظام بازنشستگی دولتی عمل می کند و از فشار به دولت می کاهد. حذف مشوق های مالیاتی باعث کاهش استقبال مردم از این بیمه ها شده و در بلند مدت، دولت را با چالش های جدی مواجه خواهد کرد.

کاهش نرخ پس انداز و افزایش ناپایداری اقتصادی

بیمه های زندگی یکی از ابزارهای مهم برای تجمیع پس اندازهای خرد و هدایت آن ها به سمت سرمایه گذاری مولد هستند.

حذف معافیت مالیاتیسطح پس انداز ملی را کاهش می دهدمنابع مالی برای سرمایه گذاری های کلان را محدود می کندموجب افزایش ناپایداری اقتصادی در بلند مدت خواهد شدافزایش نابرابری اقتصادی و کاهش رفاه اجتماعی

معافیت های مالیاتی بیمه های زندگی، فرصتی برای اقشار مختلف جامعه فراهم می کند تا بتواند آینده مالی خود را بهتر مدیریت کنند، حذف این معافیت:

📌دسترسی اقشار کم درآمد به بیمه های زندگی را کاهش می دهد.

باعث میشود تنها افراد پر درآمد بتواند از این بیمه ها بهره مند شوند.

📌شکاف طبقاتی را افزایش داده و موجب کاهش عدالت اجتماعی خواهد شد.

علی ایه الحال:

حذف ماده ۱۳۷ق.م.م، اقدام غیر کارشناسی است که اثرات منفی بر صنعت بیمه و امنیت مالی خانوارهای و رشد اقتصاد کشور خواهد شد. راه حل منطقی اصلاح نظارت ها و جلوگیری از تخلفات است نه حذف کامل مشوقات مالیاتی.

پیشنهاد می گردد:

📌تشدید نظارت بر سو استفاده های مالیاتی بدون حذف کامل معافیت

📌اعمال محدودیت برای بیمه های کوتاه مدت و حمایت از بیمه های بلند مدت و مستمری

به هر حال اگر هدف سیاست گذاری، افزایش رفاه اجتماعی و توسعه اقتصادی است. حمایت از بیمه های زندگی باید در اولویت باشد. حذف معافیت مالیاتی موجب عقب گرد در توسعه این حوزه و ایجاد چالش های بلند مدت خواهد شد.