نقشه ترامپ برای دلار

اخبار پولی مالی– گاهی خبرهایی از آن‌سوی دنیا می‌رسد که در نگاه اول شاید فقط به آمریکا مربوط باشد، اما اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌بینیم موج آن تا دورترین نقاط جهان می‌رسد. یکی از همین خبرها، تلاش عجیب دونالد ترامپ برای کنار زدن یکی از اعضای هیئت‌مدیره فدرال رزرو آمریکاست؛ اقدامی که نه‌تنها در تاریخ این کشور بی‌سابقه است، بلکه می‌تواند نظم مالی جهانی را هم با چالش مواجه کند.

در این گزارش قصد داریم بررسی کنیم این حرکت چه معنایی دارد، چرا کارشناسان اقتصادی بزرگ دنیا نگران شده‌اند، و این ماجرا چه تاثیری می‌تواند روی اقتصاد ایران داشته باشد. تجربه ثابت کرده است که اقتصاد یک زنجیره جهانی متصل است و حتی اگر هزاران کیلومتراز واشنگتن فاصله داشته باشیم، تصمیم‌هایی که آنجا گرفته می‌شود، گاهی روی سفره‌های ما هم اثر می‌گذارد.

استقلال فدرال رزرو زیر تیغ سیاست؛ پیامدهای جهانی یک اقدام بی‌سابقه

در روزهایی که جهان با چالش‌های اقتصادی پیچیده‌ای چون تورم جهانی، رکود بالقوه و نوسانات بازارهای مالی دست‌وپنجه نرم می‌کند، خبری از واشنگتن توجه تحلیلگران اقتصادی و سیاسی را به خود جلب کرده است: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در اقدامی بی‌سابقه تلاش کرده است یکی از اعضای هیئت‌مدیره فدرال رزرو، لیزا کوک، را از سمت خود برکنار کند. این اقدام نه‌تنها از منظر حقوقی و سیاسی بحث‌برانگیز است، بلکه از دیدگاه اقتصادی نیز می‌تواند پیامدهایی عمیق و گسترده در سطح جهانی و منطقه‌ای داشته باشد.

 فدرال رزرو؛ ستون فقرات پولی و مالی دلار

بانک مرکزی ایالات متحده، یا همان فدرال رزرو، نهادی مستقل است که وظیفه تنظیم سیاست‌های پولی، کنترل تورم، حفظ ثبات مالی و حمایت از اشتغال را بر عهده دارد. استقلال این نهاد از دولت و سیاست‌مداران، یکی از اصول بنیادین اقتصاد مدرن آمریکا محسوب می شده است؛ اصلی که گمان می رود تا کنون به اعتماد سرمایه‌گذاران، اعتبار دلار و ثبات بازارهای جهانی کمک کرده است.

در همین راستا، تلاش برای برکناری یک عضو هیئت‌مدیره فدرال رزرو، آن هم توسط رئیس جمهور پرحاشیه ای مانند ترامپ، زنگ خطر را برای بسیاری از اقتصاددانان به صدا درآورده است. پل کروگمن، اقتصاددان برنده نوبل، در واکنش به این خبر نوشت: «اگر بانک‌های مرکزی به ابزار سیاسیون تبدیل شوند، تورم افسارگسیخته و بی‌ثباتی مالی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.»

 انگیزه‌های سیاسی یا اقتصادی پشت ماجرا؟

ترامپ پیش‌تر نیز بارها از عملکرد فدرال رزرو انتقاد کرده بود، به‌ویژه زمانی که این نهاد در دوران ریاست‌جمهوری او نرخ بهره را افزایش داد. اما این بار، اقدام او فراتر از انتقاد است؛ او به‌دنبال حذف یکی از اعضای این نهاد است که به‌زعم او، با سیاست‌های جانبدارانه اش برای احیای اقتصاد آمریکا هم‌راستا نیست.

لیزا کوک، اقتصاددان برجسته و نخستین زن سیاه‌پوستی است که به هیئت‌مدیره فدرال رزرو راه یافته. به کفته نشریات امریکایی، لیت عضو فدرال رزرو دیدگاه‌هایی متمایل به سیاست‌های انبساطی دارد و از افزایش تنوع در سیاست‌گذاری‌های پولی حمایت می‌کند. اما چرا رئیس جمهور او را هدف گرفته است؟ برخی تحلیلگران معتقدند که انگیزه ترامپ نه‌تنها اقتصادی، بلکه سیاسی و ایدئولوژیک است؛ تلاشی برای بازتعریف ساختار قدرت در نهادهای کلیدی آمریکا.

 پیامدهای جهانی برای نشستن سیاست روی صندلی های فدرال رزرو

تصمیم های فدرال رزرو تاثیری فراتر از مرزهای آمریکا دارد. تصمیمات این نهاد بر نرخ بهره جهانی، ارزش دلار، قیمت کالاهای اساسی مانند نفت و طلا، و حتی سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی دیگر کشورها تأثیر می‌گذارد. بنابراین، هرگونه تزلزل در استقلال آن، می‌تواند موجی از بی‌اعتمادی را در بازارهای جهانی ایجاد کند.

نوریل روبینی، استاد دانشگاه نیویورک و یکی از پیش‌بینی‌کنندگان بحران مالی ۲۰۰۸، هشدار داده است: «سیاسی شدن فدرال رزرو، سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های امن مانند طلا سوق می‌دهد و دلار را در معرض تضعیف قرار خواهد داد.» او همچنین تأکید کرده که چنین اقداماتی می‌تواند به افزایش نوسانات در بازارهای نوظهور منجر شوند؛ منظور کشورهایی هستند که که به‌شدت به ثبات دلار وابسته‌اند.

 تأثیر بر اقتصاد ایران؛ بدون افزایش نرخ اوراق خزانه آمریکا

اقتصاد ایران، با وجود تحریم‌ها و چالش‌های ساختاری، همچنان به دلیل اتکا به صادرات نفت و فراورده های هیدروکربنی از تحولات بین‌المللی تأثیر پذیر است. تجربهخ نشان داده است که نوسانات نرخ دلار، تغییرات قیمت نفت و طلا، و سیاست‌های پولی آمریکا، همگی بر شاخص‌های اقتصادی ایران اثرگذار بوده اند.

در صورت تضعیف دلار در آمریکا ممکن است هزینه واردات برای ایران کاهش پیدا کند؛ و هم‌زمان، افزایش قیمت نفت می‌تواند درآمدهای ارزی کشور را تقویت کند. با این حال، کارشناسان داخلی هشدار می‌دهند که این تأثیرات کوتاه‌مدت هستند و نمی‌توانند جایگزین اصلاحات ساختاری شوند.

محمد فاضلی، جامعه‌شناس و تحلیلگر اقتصادی، در یادداشتی نوشته است: «اقتصاد ایران نیازمند بازنگری در سیاست‌های مالی، اصلاح نظام بانکی و شفاف‌سازی در بودجه است. اتکا به نوسانات خارجی، راه‌حل پایدار نیست.»

 آیا ترامپ صندلی های فدرال رزرو را تسخیر می کند؟

از منظر حقوقی، اعضای هیئت‌مدیره فدرال رزرو برای دوره‌ای مشخص منصوب می‌شوند و برکناری آن‌ها نیازمند دلایل قانونی و فرآیند قضایی است. تلاش ترامپ برای حذف لیزا کوک، با واکنش تند حقوقدانان و نمایندگان کنگره مواجه شده است. برخی آن را نقض اصل تفکیک قوا و تهدیدی برای دموکراسی اقتصادی عنوان کرده اند.در همین حال، رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که این اقدام ممکن است به پرونده‌ای قضایی منجر شود که نه‌تنها جایگاه ترامپ، بلکه ساختار حقوقی بانک مرکزی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

برگ های مقابله با سقوط دلار

ایالات متحده می تواند با افزایش نرخ بازده اوراق خزانه، جذابیت سرمایه‌گذاری در دلار را بالا می‌برد. این یعنی سرمایه‌گذاران جهانی به‌جای خرید طلا یا دارایی‌های امن دیگر، ترجیح خواهند داد در اوراق خزانه‌داری آمریکا سرمایه‌گذاری کنند، چون سود بیشتری دریافت می‌کنند به علاوه تقاضا برای دلار افزایش می‌یابد، چون برای خرید این اوراق باید دلار در دسترس باشد نتیجه دیگر این کنش قابل پیش بینی،کاهش تقاضا برای طلا در بازار خواهد بود، چون سرمایه‌گذاران از آن فاصله می‌گیرند و به سمت دارایی‌های دلاری می‌روند. از این منظر ترامپ با اجرای سیاست انبساطی قابل توجه تامین مالی بزرگی را برای صنایع داخلی انجام می دهد بدون آنکه لطمه به تقاضای دلار آمریکا وارد شود.

این رویکرد باعث می‌شود که دلار همچنان نقش ارز ذخیره جهانی را حفظ کند و طلا نتواند جایگزین آن شود. در نتیجه، آمریکا با یک ابزار مالی ساده، جایگاه ژئوپلیتیکی خود را در اقتصاد جهانی تثبیت می‌کند.

تأثیر افزایش نرخ بازده اوراق دولت آمریکا بر اقتصاد ایران

به نظر می رسد اجرای سیاست ترامپ برای ایران دو پیامد مهم در پی داشته باشد:

اول- افزایش ارزش دلار جهانی که مساوی خواهد بود با افزایش نرخ ارز داخلی.  وقتی دلار در بازارهای جهانی تقویت می‌شود، در ایران هم نرخ دلار بالا می‌رود. این موضوع باعث می‌شود تا هزینه واردات کالاهای اساسی بیشتر شود و فشار تورمی افزایش یابد که نتیجه آن را در کاهش  قدرت خرید مردم مشاهده خواهیم کرد.

دومین نتیجه برای ایران می تواند کاهش قیمت طلا جهانی و ایجاد نوسان در بازار داخلی طلا باشد. اگر قیمت جهانی طلا کاهش یابد، بازار طلا در ایران هم دچار نوسان می‌شود. اما چون طلا در ایران نقش ذخیره‌ای دارد، ممکن است تقاضا برای آن در داخل افزایش یابد، به‌ویژه در شرایط بی‌ثباتی ارزی.

نظر کارشناسان جهانی

محمد العریان، مشاور اقتصادی سابق آلیانز، معتقد است که آمریکا با کنترل نرخ بازده اوراق، عملاً «دلار را در مرکز تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری جهانی» نگه می‌دارد. نوریل روبینی نیز هشدار داده که این سیاست اگر بیش‌ازحد ادامه یابد، می‌تواند منجر به رکود جهانی شود، چون هزینه وام‌گیری برای کشورها بالا می‌رود.

پل کروگمن نیز اشاره کرده که این ابزار، اگرچه مؤثر است، اما در بلندمدت ممکن است به کاهش اعتماد به سیاست‌های پولی آمریکا منجر شود، به‌ویژه اگر با بی‌ثباتی سیاسی همراه باشد.

نتیجه احتمالی:

اقدام ترامپ، آزمونی جدی برای استقلال نهادهای اقتصادی و مالی در آمریکا و جهان است. اگر این روند ادامه یابد و سیاست‌مداران بتوانند ساختار بانک‌های مرکزی را تغییر دهند، باید منتظر موجی از بی‌ثباتی، کاهش اعتماد عمومی و افزایش نوسانات در بازارهای جهانی باشیم. البته آمریکا با افزایش تزریق نقدینگی به اقتصاد و همزمان افزایش احتمالی نرخ نرخ بازده اوراق خزانه، نه‌تنها ارزش دلار را حفظ خواهد کرد، بلکه از جانشینی طلا جلوگیری به عمل خواهد آورد. این راهبرد در سطح جهانی باعث جذب سرمایه و تقویت جایگاه دلار می‌شود، اما برای کشورهایی مانند ایران که به دلار وابسته‌اند، می‌تواند منجر به افزایش تورم، کاهش قدرت خرید و نوسانات ارزی شود./ اخبار پولی مالی