میهمانی بلند مدت اقتصاد ایران

نقدینگی بالا در اقتصاد عمدتاً ناشی از تزریق پول بدون پشتوانه به سیستم اقتصادی است. این حجم از نقدینگی می‌تواند منجر به تورم فزاینده شود، زیرا افزایش نقدینگی بدون افزایش متناسب در تولید کالاها و خدمات، باعث کاهش ارزش پول ملی و افزایش قیمت‌ها می‌شوداما چرا نقدینگی افزایش پیدا کرده است: یکی از دلایل مهم این مساله – کسری بودجه دولت و تأمین آن از طریق استقراض از بانک مرکزی است. بر اساس بودجه سالانه ، در طول سالها دخل و خرج دولت با هم همخوانی نداشته است و این علا رغم فروش انحصاری نفت و گاز و کنترل بر گمرکات و معادن است. دلیل دیگر نیز می تواند رشد پایه پولی به دلیل چاپ پول بدون پشتوانه باشد. بانک ها برا یپاسخگویی به تامین مالی های تکلیفی دولت و نهاد های وابسته به شدت تحت فشازر قرار دارند و این موضوع باعث نیاز روزافزون انها به استقراض از بانک مرکزی می شود البته باید توجه داشت که عدم وجود تعادل در نرخ سود پرداختی بانک ها نیز در این وضعیت دخیل است .

از سوی دیگر اعمال تحریم های بین المللی و کاهش شدید نرخ ورود سرمایه که باعث افزایش نرخ ارز می شود در کنار کاهش ارزش پول ملی افزایش قیمت‌ها و نیاز به نقدینگی را افزایش می دهد.

بروز این شرایط نه تنها بی‌ثباتی در بازارهای مالی و ارزی می شود بلکه به کاهش اعتماد به پول ملی و افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های غیرمولد مانند ارز، سکه و مسکن منجر می شود که در نهایت ادامه تورم با نرخ بالا و کاهش قدرت خرید مردم را تشدید می کند.

باید درنظر داشته باشیم که اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی نشان‌دهنده مشکلات ساختاری در سیستم بانکی ایران است. این وضعیت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بانک‌ها با کمبود منابع نقدی مواجه هستند و برای تأمین نیازهای خود به بانک مرکزی متوسل می‌شوند.

بانک های کشور در شرایط افزایش حجم تسهیلات غیرجاری و تسهیلات معوق و غیرجاری درپیش گرفتن رویکردهای نامناسب همچون اعطای تسهیلات بدون ارزیابی دقیق توان بازپرداخت مشتریان همراه با نرخ سود بالای پرداختی به سپرده‌ها و تسهیلات در کنار برخورد با تحریم های گسترده خارجی و محدودیت‌های بین‌المللی برای دسترسی به منابع خارجی با فشار برای افزایش برداشت از بانک مرکزی مواجه می شوند.

شرایط پیش گفته باعث افزایش پایه پولی و تشدید تورم و کاهش توان بانک‌ها در اعطای تسهیلات به بخش‌های مولد اقتصاد و افزایش ریسک سیستم بانکی و افزایش احتمال ورشکستگی برخی بانک‌ها می شود.

برای خروج از این شرایط اقدامات ساختاری و اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی همچون کنترل نقدینگی از طریق کاهش کسری بودجه دولت با درپیش گرفتن یافتن درآمدهای پایدار و کاهش هزینه‌های غیرضرور و جلوگیری از انتشار پول بدون پشتوانه در کنار اعمال قدرتمند مدیریت پایه پولی ضروری به نظر می رسد

بانک ها می توانند با کاهش تسهیلات غیرجاری از طریق بهبود فرآیند اعطای تسهیلات و نظارت دقیق‌تر همراه با بازسازی ساختار تسهیلاتی و افزایش سرمایه با اعمال کاهش نرخ سود به سطحی که با تورم همخوانی داشته باشد با اینشرایط مقابله کنند.

اما این تنها بانک ها نیستند که باید کمربند خود را محکمتر ببندند بلکه دیگر نهاد های عمومی مسئول نیز باید در راستای حمایت از تولید داخلی و افزایش صادرات غیرنفتی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود فضای کسب ‌وکارتلاش بسیاری به خرج دهند.

به صورت مشخص بانک مرکزی لازم است در راستای کاهش نوسانات نرخ ارز از طریق سیاست‌های مناسب ارزی و جلوگیری از سفته‌بازی در بازار ارز اقدامات موثری انجام دهد.

در نهایت این که وضعیت کنونی نقدینگی و اضافه برداشت بانک‌ها به خوبی نشان‌دهنده عدم تعادل جدی در سیستم اقتصادی و بانکی ایران است. برای خروج از این بحران، نیاز به اجرای سیاست‌های اصلاحی در حوزه‌های پولی، بانکی و اقتصادی و سیاسی به وضوح مشاهده می شود، بدون انجام اقدامات جدی، تشدید تورم فزاینده، افزایش بی‌ثباتی اقتصادی و کاهش رشد اقتصادی در میهمان بلند مدت اقتصاد ایران خواهد بود./اخبار مالی