معایب و مزایای ریال دیجیتال بانک مرکزی ج.ا.ایران

به گزارش اخبار پولی مالی- مزایا و معایب انتشار ارز دیجیتال ملی یا ارز دیجیتال بانک مرکزی در چیست و ریال دیجیتال که به تازگی نسخه اجرایی آن از سوی بانک مرکزی ج.ا.ایران روانه بازار شده ( شروع استفاده در جزیره کیش از سوم تیرماه ۱۴۰۳) چه تاثیراتی را می تواند در پی داشته باشد؟ البته ریال دیجیتال تازه در اول راه است و هنوز از ویژگی های آن اطلاعات دقیق، ریز و مستندی به جز خبر کلی بانک مرکزی ج.ا.ایران منتشر نشده است. با این حال به دلیل اهمیت موضوع و تاثیر مستقیم و سریع آن بر زندگی میلیونها هموطن ایرانی و بازار منطقه( به دلیل درهم تنیدگی بازار ایران در مناطق شرق مدیترانه، جنوب اسیا، قفقاز و اسیای میانه) در این گزارش سعی می کنیم ضمن معرفی ارز دیجیتال ملی نگاهی به مزایا و معایب ان داشته باشیم.

-ارز دیجیتال ملی (CBDC) چیست؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی یا ملی یک ارز دیجیتال یا مجازی است که توسط بانک مرکزی یا مقام پولی یک کشور صادر می شود. این یک شکل جدید از ارز فیات (اسکناس و سکه) است که فقط به صورت الکترونیکی وجود دارد و از مابه ازای فیزیکی برخوردار ­نیست.

انواع ارزهای دیجیتال ملی:

۱- ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)،صادر شده توسط بانک مرکزی یا مقام پولی با پشتوانه دارایی های دولت یا بانک مرکزی که اغلب برای حفظ ارزش ارز فیات طراحی شده است مثل DCEP چین و دلار باهاما

۲- ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز (DDC)

– این ارز توسط مقام مرکزی صادر نشده است بلکه طراحی شده تا عملکرد مستقل از بانک های مرکزی یا دولت داشته باشد با این حال می تواند می تواند بر اساس فناوری بلاک چین یا دیگر معماری های غیرمتمرکز با این مراکز در تعامل قرار گیرد.

۳- CBDCهای هیبریدی

– این ارز ترکیبی از هر دو نمونه CBDC و DDC است و ممکن است توسط بانک مرکزی صادر شود اما در یک شبکه غیرمتمرکز فعالیت کند این ارز می تواند تعادلی بین قدرت مرکزی و تمرکززدایی ایجاد کند مثل‌پروژه Ubin سنگاپور که در حال حاضر در مرحله توسعه است.

۴- ارزهای دیجیتال پشتوانه ارز فیات

ارز دیجیتال ملی با پشتیبانی ارز فیات یک کشور (به عنوان مثال، دلار آمریکا، یورو) طراحی شده تا از ارزش ارز کشور حمایت کند. از این ارز ملی اغلب برای مقاصد خاص، مانند پرداخت های برون مرزی یا تراکنش های خرد استفاده می شود مثل کرون الکترونیکی سوئد که هم اکنون در مرحله مفهومی است.

۵- ارزهای دیجیتال با پشتوانه کالا

ارز دیجیتال ملی دیگ رارزی است با پشتوانه یک کالا یا دارایی، مانند طلا یا نفت که برای حفظ ارزش کالای اساسی مورد استفاده قرار می گیرد و اغلب برای اهداف خاص، مانند تجارت بین المللی یا سرمایه گذاری استفاده می شود.

۶- ارزهای دیجیتال با پشتوانه ارزهای دیجیتال

این نوع ارز دیجیتال بانک مرکزی با پشتیبانی یک ارز دیجیتال مثل، بیت کوین و اتریوم منتشر می شود، این ارز طراحی شده تا از ارزش رمزارز اصلی حمایت کند. از این نوع ارز اغلب برای مقاصد خاص، مانند پرداخت های فرامرزی یا سرمایه گذاری استفاده می شود.

۷- ارزهای دیجیتال مبتنی بر حفظ حریم خصوصی

یک نوع ارز دیجیتال ملی نیز وجود دارد که برای حفظ حریم خصوصی و ناشناس ماندن تراکنش ها طراحی شده که ممکن است از فناوری بلاک چین یا روش های دیگر برای پنهان کردن اطلاعات تراکنش استفاده کند، مثل DCEP چینودلار باهاما .

 اما ارزهای دیجیتال ملی دارایب کدام مزایا و معایبی هستند.

مزایای ارز دیجیتال ملی:

الف- این ارزها باعث افزایش شمول مالی می شوند CBDCها می توانند خدمات مالی را به جمعیت های محروم، مانند افراد دورمانده از خدمات پولی و مالی بانکی گسترش دهند.

ب- همچنین باعث بهبود کارایی پرداختها شوند. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می توانند زمان و هزینه های تراکنش را کاهش دهند و آنها را نسبت به روش های پرداخت سنتی کارآمدتر کنند.

پ- با استفاده از آنها به نظر می رسد امنیت افزایش تراکنش ها در بخش ضد پولشویی و مقابله با تروریسم  افزایش پیدا می کند.

ت- کاربرد مثبت دیگر ارز دیجیتال ملی استفاده به عنوان ابزارهای سیاست پولی است. بانک های مرکزی می توانند از CBDC ها برای اجرای موثرتر سیاست های پولی مانند تعیین نرخ بهره یا کنترل تورم استفاده کنند.

ث- و مورد آخر اینکه انتشار ارز دیجیتال ملی به جای اسکناس و سکه می تواند باعث کاهش هزینه های ناشی از ذخیره، انتقال و یا امحای پول فیزیکی شود.

 معایب ارزهای دیجیتال ملی :

الف- مورد نخست عدم قطعیت نظارتی است: CBDC ها ممکن است با چالش ها و عدم قطعیت نظارتی مواجه شوند که می تواند بر پذیرش آنها تأثیر عمیقی بر جای گذارد. در نظام بانکی ایران علی رغم تلاش های بسیار همچنان نظارت یکی از نقاظ ضعف حاکمیت نظام بانکی به شمار می رود. عدم رعایت نرخ سود بانکی و حعدم رعایت سهمیهسبد سرمایه گذاری و … از جمله این موارد است.

ب-مورد بعدی ریسک نقدینگیاست. نقدینگی CBDCها به نرخ های پذیرش و الگوهای استفاده وابسته است که می تواند بسیار غیرقابل پیش بینی باشد. با توجه به این که در نظر ایت اقتصاد یساستی کشور همچنان ارتباط انتشار پول و تورم مورد چالش قرار دارد، و رشد نقدینگی و پایه پولی به دلایل گوناگون بالا است، ارز دیجیتال ملی می تواند با انتشار بالا و تسهیل در گردش پول به نرخ تورم دامن بزند.

پ- نکته مهم دیگر در بخش معایب ارز دیجیتال ملی وجود ریسک های فنیاست: CBDC ها ممکن است در برابر خطرات فنی، مانند هک یا خرابی سیستم، آسیب پذیر باشند. از این منظر ریسک آسیب پذیری دارایی های سپرده گذاران قابل توجه خواهد بود.

ت- نگرانی های حفظ حریم خصوصی داده ها موضوع مهم دیگری است. CBDC ها نگرانی هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی و نظارت بر داده ها ایجاد کرده اند. ارز دیجیتال ملی کنترل بسیار قابل توجهی را  بر تمامی فعالیت های پولی و مالی شهروندان اعمال می کند که می تواند توسط مراکز خاص مورد سوء استفاده قرار گیرد.

نمونه هایی از ارزهای دیجیتال ملی:

الف-پرداخت الکترونیکی با ارز دیجیتال چین (DCEP) که به عنوان یوان دیجیتال نیز شناخته می شود، ارز دیجیتال ملی چین است که توسط بانک خلق چین (PBOC) صادر می شود.

راه اندازی: ۲۰۲۰

ویژگی ها: معماری غیرمتمرکز، تراکنش های ناشناس، تسویه حساب فوری و کارمزدهای پایین

کاربری: به طور گسترده برای معاملات شخصی و تجاری در چین در دسترس است

پذیرش: استفاده بین المللی محدود، با برخی آزمایشات و مشارکت با شرکت های خارجی

ب-کرون الکترونیکی سوئد یک ارز دیجیتال ملی پیشنهادی توسط Sveriges Riksbank، بانک مرکزی سوئد است.

صادر شده توسط: Sveriges Riksbank (بانک مرکزی سوئد)

وضعیت: فاز مفهومی، با مطالعه امکان سنجی تکمیل شده در سال ۲۰۱۹

ویژگی ها: معماری متمرکز، ناشناس بودن احتمالی، و پتانسیل برای پرداخت های خرد

کاربری: هنوز راه اندازی نشده یا به طور گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است

پذیرش: بدون استفاده بین المللی برنامه ریزی شده است

پ- پروژه یوبین سنگاپور که در مرجله اثبات مفهومی برای یک ارز دیجیتال ملی است که توسط اداره پولی سنگاپور (MAS) توسعه یافته است.

صادر شده توسط: مقام پولی سنگاپور (MAS)

راه اندازی: ۲۰۱۶ (اثبات مفهوم)

ویژگی ها: معماری غیرمتمرکز، مبتنی بر بلاک چین و تراکنش های ناشناس

کاربری: استفاده محدود در سنگاپور برای اهداف خاص، مانند پرداخت های بین المللی

پذیرش: برخی از منافع بین المللی و مشارکت با سایر کشورها

ت-دلار باهاما که یک ارز دیجیتال ملی است که توسط بانک مرکزی باهاما در سال ۲۰۲۰ معرفی و راه اندازی شد.

راه اندازی: ۲۰۲۰

ویژگی ها: معماری غیر متمرکز، تراکنش های ناشناس، و تسویه حساب فوری

کاربری: به طور گسترده برای معاملات شخصی و تجاری در باهاما در دسترس است

* پذیرش: برخی از منافع بین المللی و مشارکت با سایر کشورها

در این مرحله از گزارش به طرح یک پرسش مهم می رسیم و آن این که برخورد کشورهای نخست اقتصاد جهان ( به جز چین) با ارز دیجیتال ملی در چگونه است؟

الف-ایالات متحده آمریکا ارز دیجیتال ملی راه اندازی نکرده است. با این حال، بحث هایی در مورد مزایای بالقوه دلار دیجیتال وجود داشته است. البته برخی از شرکت های آمریکایی با بانک های مرکزی خارجی برای پیدا کردن راه های استفاده از ارزهای دیجیتال برای تراکنش های بین المللی همکاری کرده اند.

ب-بریتانیا نیزارز دیجیتال ملی خود را راه اندازی نکرده است. با این حال، بانک انگلستان تحقیقاتی در مورد این موضوع انجام داده است.

پ- جمهوری فدارال آلمان ارز تا کنون دیجیتال ملی ویژه خود را راه اندازی نکرده است. با این حال، بانک فدرال آلمان تحقیقاتی در مورد این موضوع انجام داده است.

ت- دولت ژاپن نیز ارز دیجیتال ملی را راه اندازی نکرده است. در این باره بانک ژاپن تحقیقاتی در مورد این موضوع انجام داده و علاقه خود را برای بررسی بیشتر این مفهوم ابراز کرده است.

نتیجه گیری:

به نظر می رسد ریال دیجیتال می تواند این ظرفبت را داشته باشد که چشم انداز مالی را با فراهم کردن توسعه مالی بیشتر، بهبود کارایی پرداخت و افزایش امنیت تغییر دهند. با این حال، همچنین با عدم اطمینان نظارتی، ریسک نقدینگی، ریسک های فنی و نگرانی های مربوط به حفظ حریم خصوصی داده ها نیز همراه است. همانطور که کشورهای بیشتری توسعه ارزهای دیجیتال ملی خود را بررسی می کنند، رسیدگی به این چالش ها و اطمینان از اجرای موفقیت آمیز این ابزارهای مالی نوآورانه ضروری است./ اخبار پولی مالی