بررسی تحول دیجیتالی مبارزه با پولشویی

اخبار پولی مالی-اصطلاح پولشویی که گاهی در سرتیتر اخبار جهانی قرار میگیرد فرآیندی است که اقتصاد هر کشوری را دستخوش اثرات نامطلوب می سازد تا کنون تکنیک ها و استراتژی های خاصی و نوینی برای پیشگیری، مبارزه و جلوگیری از آن توسط کشورهای مختلف اندیشیده شده است که گاهی مثمر ثمر و گاهی بی اثر بوده است اما در عمل، این فرآیند تحریف و تخریب اقتصادی

(Economic Distortion)، کاهش درآمد مالیاتی، ضعیف شدن موسسات مالی در کشورها، متاثر ساختن اعتماد به نظام مالی و افزایش جرم و جنایت و فساد را موجب می شود.

در تعریف پولشویی آمده است؛ فرآیند غیرقانونی است که در منشأ پول‌های حاصل از فعالیت‌های مجرمانه پنهان می‌شود؛ به گونه‌ای که به‌نظر برسد از راه مشروع و صحیح به‌دست آمده‌اند. این فعالیت‌های مجرمانه می‌تواند موارد مختلفی، شامل قاچاق مواد مخدر، فساد مالی یا کلاهبرداری را دربرگیرد. معمولاً پولشویی شامل مجموعه‌ای از تراکنش‌های مالی پیچیده یا سرمایه‌گذاری‌هایی است که به هدف مخفی‌کردن منبع اصلی وجه و مشروع جلوه دادن آن طراحی شده‌اند.

استفاده از هوش مصنوعی برای افزایش کارایی سیستم های مالی در راستای پیشگیری و ممانعت از بروز پولشویی حائز اهمیت است؛ به‌کارگیری فناوری مناسب در بانکداری دیجیتال بسیار اهمیت دارد. هرچه بانک‌ها زودتر بتوانند نسبت به شروع جمع‌آوری و ارائه داده‌های موردنیاز خود اقدام کنند، ریسک‌ها و چالش‌های پیش روی آن‌ها سریع‌تر و با دقت بیشتری شناسایی می‌شوند. در زمینه مبارزه با پولشویی با هوش مصنوعی، تکنیک‌های مدرن AI می‌تواند به‌طور مؤثری در غربال داده‌های جمع‌آوری‌شده استفاده شده و با هرگونه جرائم مالی مبارزه کند.

در ادامه این نوشته، با استناد به مقالهی “استقرار هوش مصنوعی برای مبارزه با پولشویی و بازیابی دارایی، طلوع یک دورهی جدید” توسط جورجیوس پاولیدیس(دانشکده حقوق، دانشگاه نیاپولیس، پافوس، قبرس) منتشر شده توسط EMERALD PUBLISHING LIMITED، به بررسی انتقادی تحول دیجیتالی مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم با توجه به اصول کارگروه اقدام مالی (FATF)، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و اتحادیه اروپا (EU) می پردازیم.

نویسندگان استدلال میکنند ابزارهای هوش مصنوعی قادر به تحول دیجیتالی مبارزه به پولشویی و تامین مالی تروریسم هستند اما نیاز به ایجاد تعادل  بین بهینه سازی کارایی قوانین ضد پولشویی و حفاظت از حقوق اساسی وجود دارد.

استقرار فناوریهای جدید برای مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم، بعنوان فناوری نظارتی روبهرشد مورد استقبال است. یکی از اصول مهم در این فناوریها، پایبندی به قوانین ملی و FATF به عنوان تعیین کننده اصلی استانداردهای جهانی در این زمینه است. لازم به یادآوری است که انطباق این فناوریها به چند دلیل از جمله حجم بالا و روزافزون تراکنشهای فرامرزی و پیچیدگی تکنیکهای پولشویی کار بسیار دشواری است. از طرفی با افزایش گزارش تراکنشها و فعالیتهای مشکوک به پولشویی، موسسات مالی و شبکههای مقابله با جرایم مالی باید سرمایه و زمان بیشتری را به بررسی این گزارشها اختصاص دهند. این افزایش هزینه، صنعت را به سمت کشف راهحلهای تکنولوژیکی جدید سوق میدهد. علاوه بر سرمایهگذاری، استاندارد سازی، وضوح و ثبات نیز لازمهی موفقیت در انطباق است اگرچه هنوز استانداردها و اصول پذیرفته شدهی قابل اتکایی در این زمینه وجود ندارد. بنابراین بایدکار تنظیم استاندارد و مقرارت همه شمول به ویژه در سطح بینالمللی صورت پذیرد.

تعریف سازمان توسعه و همکاری اقتصادی از هوش مصنوعی بیان میکند: “یک سیستم هوش مصنوعی، سیستمی مبتنی بر ماشین است که میتواند برای مجموعه معینی از اهداف تعریف شده توسط انسان، پیشبینی، توصیه یا تصمیمی را انجام دهد که در سطوح مختلف خودمختاری بر محیطهای واقعی یا مجازی تاثیر میگذارد. در سیستمهای مبتنی بر هوش مصنوعی هنوز چالشهای جدی برای دولتها و نهادهای تحت نظارت وجود دارد.

نکتهی اول، شناسایی مشتری و کنترل هویت است که از الزامات کلیدی مقابله با پولشویی است. موسسات مالی و سایر نهادهای تحت نظارت متعهد به انجام بررسیهای لازم برای مشتری در هنگام ورود (ایجاد روابط تجاری) و انجام معاملات بالاتر از حد تعیینشدهاند. در زمینه احراز هویت، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی میتوانند با بهبود غربالگری و رتبهبندی ریسک، تقلب را در مرحلهی ورود به طور موثر شناسایی کنند. استفاده از هوش مصنوعی در نظارت بر تراکنشها بسیار امیدوارکننده است. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی میتوانند نهادهای تحت نظارت را قادر سازند تا باسرعت، حجم زیادی از دادههای تراکنش را در زمان واقعی پردازش کرده و الگوی رفتار مشتری را تجزیه و تحلیل و در نتیجه ناهنجاری و فعالیت مشکوک را با سرعت و دقت بالا شناسایی کنند و از خطر عدم بررسی و نظارت هشدارها که معمولا ناشی از خستگی یا کمبود کارکنان باتجربه است، جلوگیری کنند.

این در حالیست که به گفتهی FATF مشکل اصلی این است که موسسات مالی همچنان ارزیابی خود را بر اساس تجزیه و تحلیل خودکار، اما ایستای مجموعهای از عوامل ازپیشتعیین شده، همراه با قضاوت انسانی انجام میدهند که اساسا فاقد امکان تحلیل داده ها در مقیاس بزرگ است. این ابزارها میتوانند طرحهای پولشویی مبتنی بر تجارت را با شناسایی قیمت واحد در یک سری تراکنشها که از آستانههای بینالمللی تعیین شده، فاصله میگیرند و در تلاش برای کمتر یا بیشتر نشان دادن مقدار کالای معامله شده نسبت به پرداختها هستند، کشف کنند.

در همهی این موارد نکتهی کلیدی اطمینان از کامل بودن اشتراکگذاری دادهها، تجزیه و تحلیل مشارکتی و دسترسی مناسب سرپرستان است. علاوه بر نهادهای تحت نظارت، واحدهای اطلاعات مالی میتوانند با کمک ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، دادههای بیشتری را سریعتر و دقیقتر تحلیل و گزارشات باکیفیتتر و جامعتری ارائه نمایند.

ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای تقویت دادرسی عادلانه، حفاظت برابر و شفافیت و جلوگیری از سوگیری و تبعیض، باید به درستی و مقتدرانه طراحی و مستقر شوند. مجموعه اصول و قوانین مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم، در زیر بخشهای ۱- اصول FATF 2- اصول سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و ۳- قانون پیشنهادی هوش مصنوعی اتحادیه اروپا انجام میشود. شایان ذکر است استفاده از هوش مصنوعی را میتوان بخشی از تجزیه و تحلیل جرم در نظر گرفت. زیرا این سیستم هشدارهایی را ایجاد میکند که ممکن است بعدها برای تحقیقات بیشتر، دادرسی کیفری و درنهایت بازیابی دارایی به واحد اطلاعات مالی و از آنجا به مجریان قانون سپرده شود.

در نهایت اینکه؛ در عصر هوش مصنوعی، چالشها و نگرانیهایی هم برای دولتها و هم برای شرکتهای بزرگ وجود دارد. علیرغم افزایش کارایی در شناسایی سریع و دقیق فعالیتهای مشکوک توسط ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، چالشهای نظارتی جدید از جمله حریم خصوصی، انصاف، توضیحپذیری و نظارت برای دولتها ایجاد شده است.

از طرفی اینکه موسسات مالی به آنچه که تاکنون دولتها به طور مستقیم انجام ندادهاند، دسترسی یابند، موجب نگرانی شرکتهای بزرگ شده است. به جهت اینکه از این ابزار به طور مسئولانه و اخلاقی استفاده میشود، ایجاد قوانینی همچون ۱- تضمین شفافیت و پاسخگویی، که توسعهدهندگان این ابزار در قبال تاثیرات منفی مسئول باشند. ۲- قابلیت درک نحوهی عملکرد سیستم توسط کاربران و سرپرستان ۳- عدم استفاده از ابزار جهت تداوم تبعیض یا تعصب و ۴- حفظ حریم خصوصی و حفاظت از دادهها ضروری به نظر میرسد. آخرین عامل نیاز به اقدام هماهنگ در سطح ملی و بینالمللی است. استقرار هوش مصنوعی در مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم مستلزم گفتگوی مستمر و سازنده بین سیاستگذاران، صنعت مالی و شرکتهای فناوری در سطح ملی و بینالمللی است.