انتشار هزینه‌های مسئولیت اجتماعی؛ شاید وقتی دیگر

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها یا مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها از جمله مسائل مرتبط با اخلاق کسب‌وکارهاست و بر این موضوع تاکید دارد که آنها برابر جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند، مسئول هستند زیرا که از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آنها استفاده می‌کنند.

موضوع مهم مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها از دهه ۱۹۲۰ میلادی در بین مدیران شرکت‌ها و مقامات سیاسی و اقتصادی شکل گرفت اما به دلیل وقوع «رکود بزرگ» در سال ۱۹۲۹ و بعد از آن هم وقوع جنگ ویرانگر جهانی دوم به حاشیه رانده شد.

با این حال در ۱۹۵۰ بار دیگر این موضوع به یکی از مسائل مورد توجه در بین مدیران شرکت‌ها تبدیل شد. در اواخر قرن بیستم مطالبه از سازمان‌ها برای مسئولانه عمل کردن برابر جامعه به ویژه با توجه به گسترش مفهوم توسعه پایدار افزایش یافت و انتظار عمومی از شرکت‌ها بدین سمت سوق یافت که آنها برابر خواسته‌های مشروع سایر ذی نفعان نیز باید مسئول باشند.

براین اساس شرکت‌ها خود را برابر توسعه پایدار، شرایط اجتماعی، محیط زیست و مسائلی از این دست مسئول دانسته و تلاش می‌کنند تا بخشی از سود خود را به طور داوطلبانه در این امور هزینه کنند.

در ایران نیز موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به ویژه از دهه ۴۰ و با گسترش درآمدهای نفتی و رشد اقتصادی بالا مورد توجه قرار گرفت. تا قبل از تحریم‌ها و اعمال تحریم‌های یکجانبه و فشار حداکثری نیز به ویژه بانک‌ها و بیمه‌ها و شرکت‌های پتروشیمی تلاش کرده‌اند تا از این راه بخشی از تعهد خود به توسعه پایدار را نشان دهند.

با این حال در چند سال گذشته و همزمان با کاهش درآمدهای نفتی و زیان ده شدن بسیاری از صنایع، بسیاری از شرکت‌ها یا هیچ آماری را در خصوص هزینه‌کرد خود در مورد مسئولیت‌های اجتماعی در ترازنامه منعکس نمی‌کنند یا اینکه آن را در بخش «سایر» می‌آورند. از این رو هزینه‌کرد آنها شفاف نیست و نمی‌تواند کمکی به این موضوع کند که چه میزان از درآمدهای آن بنگاه صرف تعهد اخلاقی برای جامعه‌ای که از آن درآمد دارند، می‌شود.

متاسفانه در سال‌های اخیر عمل به موضوع مسئولیت‌های اجتماعی برای این شرکت‌ها تبدیل به موضوعی فرعی شده و نه تنها کمتر به آن پرداخته می‌شود بلکه اگر اقدامی مانند مدرسه‌سازی یا امثال آن نیز انجام شود، بیشتر بار تبلیغی دارد تا عمل به اخلاق کسب‌وکاری.

در حال حاضر تقریبا در صورت مالی هیچ یک از بانک‌ها و بیمه‌های بورسی نمی‌توان عدد مشخصی را درباره هزینه‌کرد آن بنگاه در خصوص مسئولیت اجتماعی یافت؛ ترازنامه این شرکت‌ها مملو از هر عددی است؛ حتی اعدادی درباره هزینه‌های خردی که در طول سال انجام می‌دهند ولی اشاره‌ای به این امر مهم و پذیرفته شده جهانی نمی‌شود.