انتشار اوراق ارزی، سودآور یا غیرقابل کنترل

به گزارش اخبار پولی مالی به نقل از رصد بورس، رئیس بانک مرکزی در مراسم افتتاحیه بیست و نهمین همایش سیاست‌های پولی و بانکی خبر از انتشار اوراق ارزی در روزهای آتی به عنوان نوآوری جدید در صنعت بانکداری، خبر داد .اوراقی که هم ارز جمع می کند و هم بازپرداخت آن به شکل ارز خواهد بود. اینکه از چه مدلی برای انتشار این اوراق استفاده می‌شود و در چه موقعی سودآور و در چه مواردی غیرقابل کنترل و فزاینده نوسانات خواهد بود موضوعی است که به آن می‌پردازیم.

بازارهای مالی برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز و تأمین مالی ارزی، راهکارهای مختلفی را برای جذب سرمایه گذاران و سرمایه پذیران و حفظ سرمایه های آنان بررسی می‌کنند. استفاده از قراردادهای مشتقه ارزی (مانند آتی نرخ ارز یا سوآپ ارزی) از راهکارهای متداول در حوزه مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز محسوب می‌شود. اما از آنجایی که در بازار سرمایۀ کشور، هنوز این قراردادهای مشتقه عملیاتی نشده‌اند، یافتن راهکار دیگری برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز حائز اهمیت بالایی است.

اوراق ارزی و سود حاصله از انتشار آن ها

اوراق ارزی توسط نهاد ناشر منتشر می‌شود که طبق آن می‌تواند منابع ریالی یا ارزی را جمع‌آوری کرده و متناسب با نرخ تغییرات ارز و نرخ سود تعیین‌شده اصل و سود این اوراق را به صورت ریالی یا ارزی در زمان سررسید بپردازد. بنابراین در اوراق ارزی منابع ارزی یا عبارت دیگر اسکناس خارجی جابه‌‌‌جا نشده و تغییرات ارزی تنها مبنای محاسبات بازپرداخت این اوراق در سررسید قرار می‌گیرد.

اوراق می‌تواند دارای کوپن یا بدون کوپن باشد، تا ناشر متناسب با نیاز خود و فضای بازار نحوه اوراق ارزی را مشخص کند.

در گام اول بانک مرکزی اقدام به انتشار این اوراق ارزی کرده و پس از آن سایر نهادها و شرکت‌ها نیز می‌توانند متناسب با پشتوانه ارزی خود اقدام به انتشار این اوراق کنند.

منفعت اصلی انتشار اوراق ارزی برای نهاد منتشر‌کننده این است که می‌تواند از این طریق تامین مالی کند. شرکت با انتشار اوراق ارزی منابع موردنیاز خود را از بازار جمع‌آوری کرده و پس از وصول منابع ارزی خود، می‌تواند نسبت به پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید اقدام کند.

یکی دیگر از منافع انتشار این اوراق این است که فشار برای تامین ارز در بازار نیز کاهش می‌یابد و شرکت‌ها برای نیاز ضروری و نه انگیزه حفظ سرمایه، به بازار مراجعه می‌کنند. انتشار اوراق ارزی برای خریدار نیز دربردارنده منافعی است.

اولین منفعت آن وجود یک منبع مطمئن برای سرمایه‌گذاری است. از طرفی اگر تحلیل فرد مبنی بر آن باشد که دارایی ارزی دارای سود بیشتری از دارایی ریالی است، می‌تواند در این بستر سرمایه‌گذاری کند.

یکی از منافع سیاستگذار در انتشار این اوراق این است که یک ابزار جدید برای مدیریت بازار ارز ایجاد می‌کند، دولت می‌تواند حتی بخشی از سیاستگذاری ارزی خود را با استفاده از عرضه این اوراق تنظیم کند.

در صورت شیفت تقاضای سرمایه‌گذاری از اسکناس به اوراق، سیاستگذار منابع ارزی لازم برای مدیریت بازار ارز را در اختیار خواهد داشت.

انتشار اوراق صرفا به شیوه ارزی

کمیتۀ تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به پیشنهاد مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی در سال ۱۳۹۶، به بررسی مدل‌های انتشار اوراق ارزی جهت پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز و همچنین تأمین مالی ارزی پرداخت. بدین منظور انتشار اوراق ارزی به ۳ شیوه را در دستور کار قرار داد و به تصویب رساند.

۱ -گردآوری منابع صرفاً ارزی، پرداخت سودهای دورهای ارزی و تسویۀ ارزی، ۲ -انتشار ارزی اوراق و گردآوری منابع به صورت ریالی، محاسبۀ ارزی سود اوراق و پرداخت آن به ریال، محاسبه سود و زیان نهایی اوراق به صورت ارزی اما با تسویۀ ریالی (اوراق ارز پیوند)، ۳ -اختیار بر پرداخت و تسویۀ ریالی یا ارزی. هر سه مدل ذکر شده، متفاوت از یکدیگرند به طوری که صرفاً مدل اول را میتوان انتشار ارزی نامید؛ در حالی که مدل دوم، مدل ارز پیوند و مدل سوم، مدل ترکیبی است.

گفته‌ها و اعلام دکتر صالح‌آبادی بیشتر شبیه به انتشار اوراق صرفاً به شیوۀ ارزی است تا مدل‌های دیگر. در این روش انتشار اوراق، پرداخت سودهای دوره‌ای و همچنین تسویه به شیوۀ ارزی صورت می‌گیرد. در این روش معمولا سرمایه‌گذاران خارجی یا سرمایه‌گذارانی که ارز در اختیار دارند، هدف هستند. به عنوان مثال در انتشار ۱ میلیون یورویی اوراق اجاره برای خرید هواپیما، بانی خرید هواپیما یورو از سرمایه‌گذاران تحویل می‌گیرد، سودهای حاصل را به یورو پرداخت می‌کند و تسویه نیز یورویی است.

مدل انتشار اوراق به شیوۀ ارزی، با مدل ریالی تفاوتی ندارد و صرفاً وجه پرداختی از سوی سرمایـه‌گـذاران در سررسیـدهـای معین، در آن تفـاوت می‌کنـد. لذا دیگر موارد انتشار اوراق نیز تفاوتی ماهوی با انتشار ارزی نخواهند داشت. انتشار اوراق ارزی می‌تواند در مورد انواع الگوهای انتشار اوراق بهادار اسلامی صدق کند که شامل اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق مرابحه و مانند آنها می شود. وجه مشترک در میان انواع اوراق ارزی تجهیز منابع به صورت ارزی و تخصیص آن با همان ارز مرجع است. در این شرایط، در صورتی که انجام هزینه‌ها در طول دوره و قبل از سررسید اوراق بر مبنای ارزی متفاوت از ارز مرجع صورت گیرد، تبدیل ارزها رخ می‌دهد و محاسبه بر مبنای نرخ روز بازاری همان ارز مرجع انجام می‌شود.

در مطالعات و پژوهش این گروه انتشار اوراق سلف ارزی به عنوان بهترین راهکار یاد می‌شود چرا که سرمایه گذاران از محل تنزیل ارزش آتی کالای خود، مقدار ارزش فعلی آن را حساب می نمایند و سود دریافتی آنها از محل این مابه التفاوت حاصل می شود. در این حالت بانک مرکزی می‌تواند با این ابزار برای جلوگیری از هجوم سرمایه‌گذاران خرد به بازار ارز به دلیل تقاضاهای سفته بازانه را مدیریت کند و مقدار تقاضای ارز معینی از محل نیاز واقعی را برای تحویل در تاریخ سررسید مشخصی را برآورد نماید.

لزوم ایجاد زیرساخت‌های نظارتی

نکته قابل‌توجه این است که بانک مرکزی باید نحوه تامین مالی این اوراق را نیز مشخص کند، زیرا استفاده از منابع پایه پولی برای پوشش سود این اوراق می‌تواند اثر تورمی داشته باشد. اقتصاددانان تاکید می‌کنند که این اوراق ارزی برای جذابیت بیشتر بهتر است سررسید کوتاه‌مدت داشته باشد.

ضرورت دارد که بانک مرکزی به عنوان نهاد متولی این امر زیرساخت‌های نظارتی و راهکارهای کارشناسی شده را بررسی و اجرا نماید تا این اوراق در بازار آزاد (به مانند ارز۴۲۰۰ تومانی) به فروش نرسیده و اگر امکان فروش داشته باشد راهکارهای جلوگیری از تغییر قیمتی، نوسانات ارزی و منتفع‌شدن گروهی خاص را جلوگیری نماید. مبنای اوراق ارزی با ارز رایج در فضای کنونی کشورمان و کنترل بانک مرکزی و نهادهای نظارتی از جمله موضوعات نگران کننده ای است که لزوم ایجاد نظارت‌ها و بررسی‌های پیش از اعلام و اجرا را طلب می کند.